چکیده از پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته زبان شناسی همگانی

عنوان پایان نامه: فعل مرکب در زبان ترکی و اشتقاق های حاصل از آن

استاد راهنما: دکتر محمد دبیرمقدم

نگارش: طوبی حسین زاده آزاد

تاریخ فراغت از تحصیل: 31/6/1382

چکیده

فعل مرکب، یکی از بخش های جالب دستور زبان است. این مقوله، در زبان های مختلف از جمله در زبان فارسی مورد مطالعه قرار گرفته است. فعل مرکب در زبان فارسی توجه دستورنویسان ایرانی و حتی غیرایرانی را به خود جلب کرده است و زبان شناسان، با دیدگاه های نظری گوناگون به توصیف و تحلیل آن پرداخته اند. در این میان، جدیدترین رویکرد نظری را دبیرمقدم (1376) معرفی کرده است. وی تشکیل فعل مرکب را فرآیندی ساختواژی قلمداد کرد (ص 19) و دو فرآیند ترکیب و انضمام را در تشکیل این مقوله دخیل دانسته است. (ص 3). روحانی (1378) در رساله خود با عنوان فعل مرکب در ترکی به این مقوله نیز پرداخته است. وی انواع فعل مرکب را در ترکی معرفی و وجود انضمام در این افعال را نیز مطرح کرده است. وی مطالعاتش را براساس نظریه دبیرمقدم (1376) انجام داده و تعدیل هایی در این نظریه ایجاد کرده است تا مناسب توصیف زبان ترکی شود.

در رساله حاضر، نگارنده مقوله فعل مرکب در ترکی را دوباره مورد بررسی قرار داده و از گونه گفتاری زبان ترکی (لهجه اردبیلی) به عنوان پیکره زبانی استفاده کرده است. این پیکره، از پخش رادیوِ مرکز اردبیل ضبط شده است. نگارنده به توصیف انواع فعل در زبان ترکی پرداخته و همه فعل های مرکب موجود در پیکره را جمع آوری کرده سپس آن ها را به دو گروه فعل های مرکب ترکیبی و فعل های مرکب انضمامی تقسیم کرده است. در این میان، تعداد فعل های مرکب ترکیبی بیش از فعل های مرکب انضمامی است. در بخش بعدی، به معرفی انواع فعل مرکب ترکیبی پرداخته شده است. این فعل های مرکب، از ترکیب اسم، صفت / قید و گروه حرف اضافه ای با فعل حاصل می شود. چند نمودار و جدول آماری نیز برای روشن تر شدن اطلاعات، ضمیمه رساله شده است. پر بسامدترین فعل های مرکب با استفاده از همکردهای ol، Ela، var ساخته شده اند. فعل ol به معنی بودن و شدن، فعل Ela با مفهوم کردن و انجام دادن، و فعل var به معنی داشتن و بودن به کار رفته است.

بخش بعدی، معرّف فعل هایی است که از طریق انضمام، حاصل می شوند. برخلاف نتیجه گیری روحانی مبنی بر وجود تنها یک نوع انضمام که انضمام مفعول صریح به فعل در ترکی می باشد، دو نوع انضمام در داده های تحقیق این نگارنده مشاهده شده است که عبارت اند از انضمام مفعول صریح و فاعل به فعل. نگارنده با ارائه مثال هایی از پیکره و خارج از آن، به شرح این انواع پرداخته است. بخش بعدی رساله، به اشتقاق های حاصل از فعل مرکب در ترکی اختصاص دارد. نگارنده ابتدا به معرفی انواع پسوندهایی که از ستاک فعل، اسم و صفت می سازند پرداخته، سپس انواع مشتق های حاصل از افعال مرکب را که در پیکره وجود دارند، معرفی کرده و سپس، فراوانی شان را نشان داده است.