چکیده از پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته زبان شناسی همگانی

عنوان پایان نامه: مقایسه ضیابری و رشتی (دو لهجه از گویش گیلکی)

استاد راهنما: دکتر یحیی مدرسی

نگارش: سیدحمزه ملکی ضیابری

تاریخ فراغت از تحصیل: 8/8/1385

چکیده:

اثر حاضر در حوزه گویش شناسی به نگارش درآمده و به صورت مشخص، مقایسه دو لهجه (یا گونه جغرافیایی) از گویش گیلکی را هدف کار خود قرار داده است. از این دو لهجه، یکی متعلق به روستای ضیابر ــ از توابع شهرستان صومعه سرا ــ و دیگری متعلق به شهر رشت است. مقایسه دو لهجه، در تمام سطوح زبانی صورت گرفته و بررسی شباهت ها و مهم تر از آن، تفاوت های میان آن دو، مدنظر بوده است. پیش بینی می شد با توجه به این که دو گونه حاضر در دو نقطه به فاصله حدود پنجاه کیلومتر از یکدیگر به کار می روند و یکی در بافت روستایی و دیگری در بافت شهری مرکز استان ــ به عنوان گیلکی معیار ــ کاربرد دارد، تفاوت های قابل توجهی بین آنها وجود داشته باشد. بنابراین با جمع آوری داده های اولیه از دو لهجه ــ یکی از طریق شمّ زبانی و دیگری از طریق مصاحبه با گویشور رشتی و نیز استفاده از برنامه های رادیویی استان ــ کار مقایسه در سطح آوایی واجی، ساختواژی و واژگان، و بالاخره نحو صورت گرفت و میزان شباهت و تفاوت های میان دو لهجه تعیین شد.

با توجه به نتایج بررسی، بیشترین تفاوت ها در سطح آوایی / واجی (به خصوص در واکه ها) و پس از آن در ساختواژه (به خصوص ساختواژه فعلی)، واژگان و دست آخر، در نحو به چشم می خورد. علاوه بر تفاوت های محرزی که میان این دو لهجه وجود دارد، گرایش هایی نیز در هر یک و به خصوص در (ر) در سطح نحو و همچنین در حوزه واژگان موجود است که با تنوع همراه اند و در حقیقت، مرحله گذرِ یک تغییر را نشان می دهند. مثلاً در گونه (ر) گرایش به استفاده از حروف اضافه پیشین، بیشتر از حروف اضافه پسین وجود دارد و یا تمایل به قرار دادن صفت بعد از موصوف، بیشتر از گونه دیگر است. مجموع این گرایش ها نیز می تواند نشانه ای برای ایجاد تفاوت های بیشتر میان دو لهجه باشد.