زنان داستان‏نویس پس از انقلاب اسلامى‏

زنان داستان‏نویس پس از انقلاب اسلامى‏

[ظهور زنان داستان‏نویس در عرصه ادبیات کشور به اواخر دهه سى برمى‏گردد اما دگرگونى‏هاى فرهنگى صورت گرفته در ایران پس از انقلاب، جلوه تازه‏اى از حضور زنان در این عرصه را رقم زده بگونه‏اى که آثار پرشمارى از آنان طى سال‏هاى اخیر در بسیارى از جشنواره‏هاى کتب برگزیده، صاحب مرتبه شده‏اند.
در این پژوهش به مناسبت 25 سال انقلاب از میان دهها نویسنده زن با عنایت به کیفیت آثار آنان 25 زن داستان‏نویس در حوزه بزرگسالان و 25 نفر در حوزه خردسالان به انتخاب نویسنده، معرفى شده‏اند. ]

سرآغاز

وقتى به تاریخ ادبیات داستانى ایران مى‏نگریم پیدایش، تداوم و موفقیت در آفرینش آثار برجسته را بیشتر مردها برعهده داشته‏اند.
اگر مبناى پیدایش داستان را در ایران «یکى بود یکى نبود» محمدعلى جمالزاده به حساب بیاوریم، حرفه داستان‏نویسى در واقع تخصصى مردانه به حساب مى‏آمده است.
اگرچه در سال‏هاى اواخر دهه سى و چهل به بعد با حضور نویسندگانى چون سیمین دانشور و گلى ترقى و بعدها مهشید امیرشاهى نخستین آثار داستان‏نویسان زن مطرح مى‏شود، اما این آثار در مقابل آثار گروه مردان به لحاظ کیفى و کمّى جایگاه قابل توجهى پیدا نمى‏کنند. اگر چه فرم تازه ادبى داستان، شرایط تازه‏اى براى نگاه به زندگى ایجاد کرده بود اما فرهنگ مردسالار جامعه هنوز چیرگى و سیطره خود را از کف نداده بود.
روایت نسل اوّل داستان‏نویسان ایرانى مانند محمدعلى جمالزاده، صادق هدایت، بزرگ علوى، چوبک و ... روایتى از همین عصر را به نمایش مى‏گذارد.
سیمین دانشور در اواخر دهه سى با انتشار چند مجموعه داستان مثل «آتش خاموش» (1327) و «شهرى چون بهشت» (1340) به عنوان نخستین زن داستان‏نویس مطرح مى‏شود. رمان «سووشون» او را به شهرت مى‏رساند و او را همطراز دیگر نویسندگان نسل اوّل مى‏کند.
البته اگرچه در «سووشون» دانشور پیش از اینکه سخنگوى زنان عصر خود باشد، روایتى از دنیاى مردسالار عصر خود را باز مى‏نماید.
پس از دانشور نویسندگان دیگرى چون گلى ترقى با چاپ مجموعه داستان «من چه گوارا هستم» (1348) و سپس با داستان بلند «خواب زمستانى» (1352) حضور زنان داستان‏نویس را تثبیت مى‏کنند. مهشید امیرشاهى و بعدها شهرنوش پارسى‏پور و غزاله علیزاده هم این جلوه خاموش را پرفروغ مى‏سازند.
البته زنان دیگرى هم بوده‏اند که در طول سال‏هاى پس از دهه سى و آغاز انقلاب اسلامى آثارى در حوزه داستان و رمان آفریدند که برخى از آنها در سال‏هاى پس از انقلاب هم به فعالیت‏هاى ادبى خود ادامه داده‏اند و بعضى دیگر با چاپ یک یا چند مجموعه، دیگر اثرى از آنان منتشر نشد؛ کسانى چون عطیه شایانى با «ندا» (1337)، مهین مستوفى با داستان «خرما» (1337)، مهین توللى با «سنجاق مروارید» (1338)، ناهید سرفراز با اثر «گلیم‏هاى سیاه» (1339)، رؤیا مسعودى با «رؤیا» (1347)، فریده رهنما «یکشنبه سوم» (1342)، فریده گلبو «جاده کور» (1344)، مهین بینا «مسجد و دیر» (1348)، میمنت دانا «آهنگ جوانى» (1348)، منیر ابطحى «دزد ناموس» (1350)، سعیده پاک‏نژاد «کشاوان» (1356)، کبرا سعیدى «توبا» (1356)، مینا هنربخش «ماهى‏ها در خاک زندگى مى‏کنند» (1356)، فاطمه رحیمى «زن بابا» (1357)، مهین افخم‏رسولى «چهارده داستان» (1357)، فیروزه غیاثى «قلب‏هاى شکسته» (1355)، شکوه میرزادگى «بنفشه‏هاى سیاه» (1355) و «گل آفتاب» (1356)، قدسى قاضى‏نور «گرگ و خرگوش» (1356) و... .
با پیشامد انقلاب اسلامى و دگرگونى‏هاى فرهنگى و اجتماعى شرایط تازه‏اى براى حضور زنان ایجاد شد. در مدت دو دهه پس از انقلاب دهها نویسنده که نامى از آنها در سال‏هاى پیش از انقلاب نبود با نوشتن داستان جلوه تازه‏اى از حضور زنان را به نمایش گذاشتند.
در این سال‏ها هم به لحاظ کمّى و هم به لحاظ کیفى آثار زنان رشد کرد و در بسیارى از انتخاب‏هاى کتاب‏هاى برگزیده، نهادهاى دولتى و غیر دولتى صاحب رتبه بودند.
در این پژوهش تلاش بر این است که به مناسبت سپرى شدن 25 سال از انقلاب اسلامى در دو مرحله به معرفى 25 زن داستان‏نویس بپردازیم، اگر چه انتخاب این تعداد محدود (پنجاه نفر) زن از میان زنان نویسنده کار دشوارى است اما کوشش شد زنانى که از نظر کیفى فعالیت بیشترى داشته‏اند معرفى شوند؛ اگر چه به دلیل نبود یک منبع مشخص، یافتن زندگینامه و معرفى‏نامه آثار این نویسندگان کار دشوارى بود.

شرحى بر داستان‏نویسان نامى‏

منیژه آرمین‏

منیژه آرمین در سال 1324 در تهران به دنیا آمد. اولین اثر او «سفر به اروند» (1367) است که رمانى جنگى است و داستان آوارگى یک خانواده خرمشهرى را بازگو مى‏کند. یکى از پسران خانواده به جبهه مى‏رود و دیگرى که ضد انقلابى شده در برخورد با واقعیت، به راه راست برمى‏گردد.
«راز لحظه‏ها» (1372) داستان بلندى است که زندگى واقعى دخترى فلج و مشکلات زیادى را که داشته، بررسى مى‏کند و بیوگرافى - رمان محسوب مى‏شود. این اثر، بافتى گزارش‏گونه دارد.
«آن روز که عمه خورشید مرد» (1374) رمانى است در سه بخش روایتى. داستانى از سال‏هاى 1300 تا 1340 دارد. در این رمان تحولات فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى گیلان به شکل داستانى بازگو مى‏شود. رمان تلاش دارد به ظهور قدرت و زوال آن در یک خانواده بپردازد.
«کیمیاگران نقش» (1377) شرح داستان گونه زندگى هفت نقاش معروف ایرانى (على‏اکبر صنعتى، محمود فرشچیان، على کریمى، محسن سهیلى، عیسى بهادرى، حسن اسماعیلى‏زاده و جواد حمیدى) است.
«بوى خاک» نیز رمانى از زنى مهاجر است که همراه خانواده‏اش به خارج از کشور سفر مى‏کند.
«اى کاش گل سرخ نبود» (1381) رمان دیگرى از خانم آرمین است که به روایت زنى مى‏پردازد که در سال‏هاى پایانى عمر در آسایشگاه با بازگشت به خاطرات گذشته، رنج‏ها و مصایب او را شاهد هستیم. این رمان به مسائل اجتماعى سیاسى پیش از انقلاب و سال‏هاى پس از آن مى‏پردازد.
«گزیده داستان‏هاى معاصر» (1380) برگزیده آثار آرمین است که توسط انتشارات نیستان به چاپ رسیده است.
«شب و قلندر» (1381) داستان سرکرده راهزنان است که با آوایى که از درون قالیچه مى‏شنود، به دوران کودکى و خاطرات آن زمان باز مى‏گردد.
رمان تصویرى از وضعیت اواخر دوران قاجار است. در این رمان تصاویرى از گذشته تاریخ، مکاتب فکرى مذهبى و جنگ همیشگى میان خیر و شر ارائه مى‏شود.

فرخنده آقایى‏

فرخنده آقایى در سال 1335 در تهران به دنیا آمد.
نخستین اثر او مجموعه داستان «تپه‏هاى سبز» (1366) حال و هوایى وهمناک و سورآلیستى دارد. زنان این مجموعه با ترس و اندوه روزگار مى‏گذرانند و داستان‏ها اغلب زبانى شاعرانه و پراستعاره دارد. دومین مجموعه داستان او «راز کوچک» (1372) آقایى را به عنوان یک نویسنده جدى در ادبیات معاصر معرفى کرد. این اثر در سال 1372 موفق به دریافت جایزه قلم زرین مجله‏گردون شد و جایزه بیست سال ادبیات داستانى را از آنِ خود کرد. قصه‏هاى «راز کوچک» برخلاف مجموعه اوّل رئالیستى است. روایت زنانى با خاطرات پراکنده؛ با الگویى بیرونى. آقایى تلاش داشته با انتقال رنج زنان، جامعه را تحریک کند به شناخت برسد.
مجموعه سوم این نویسنده «یک زن یک عشق» (1376) قصه آدم‏هایى است که با خاطرات‏شان زندگى مى‏کنند. در این اثر رد پاى واضح نوستالژى را مى‏بینیم. آدم‏هاى «یک زن یک عشق» نمى‏توانند با واقعیت زمان خودشان کنار بیایند. «جنسیت گم شده» (1379) اولین رمان آقایى است که موضوعى جسورانه دارد. آقایى تلاش کرده است در این رمان از مشکل آدم‏هایى بگوید که آنها را ندیده مى‏گیریم. اما نویسنده على‏رغم روایتى تازه در قالب رمان توفیق چندانى به دست نیاورده است. مجموعه داستان «گربه‏هاى گچى» (1382) فضایى تازه را پیش روى ما قرار مى‏دهد. فرار از وضع موجود، ترس از مرگ و تنهایى و نداشتن قدرت براى تغییر سرنوشت موقعیتى که شخصیت‏هاى مجموعه در آن قرار دارند.

شیوا ارسطویى‏

شیوا ارسطویى در سال 1340 به دنیا آمده است.
اولین اثر او داستان بلند «او را که دیدم زیبا شدم» (1372) است که نویسنده تلاش در آفرینش داستانى با ساخت نو در باره جنگ دارد. نویسنده در این اثر با به کارگیرى زاویه گردان، فاصله نویسنده با راوى را حفظ مى‏کند و به همه آدم‏هاى داستان امکان حرف زدن مى‏دهد. در مجموعه داستان «آمده بودم با دخترم چاى بخورم» (1376) راوى زنى است که موقعیتى را مى‏سازد که در آن خودش را پیدا کند.
در رمان «نسخه اوّل» (1377) راوى نسلى را نمایندگى مى‏کند که گذشته خود را نگاه مى‏کند و از آن مى‏گذرد. راوى با نگاهى گزارشى تلاش مى‏کند از زبان ژورنالیستى به نفع داستان استفاده کند.
رمان «بى‏بى‏شهرزاد» و «آسمان خالى نیست» در خارج از کشور منتشر شده‏اند. در «آسمان خالى نیست» زن اثیرى و زن لکاته این بار از زبان زنى روایت مى‏شود که مى‏خواهد اوّلى باشد و خون دومى را از رگ‏هایش بشوید. داستان کشمکش بین دو زن اثیرى و لکاته، تنه اصلى داستان و ریشه بقیه کشمکش‏هاست و شهرزاد قربانى کشمکش دو نیم وجودش است. در مجموعه داستان «آفتاب و مهتاب» (1381)، ارسطویى براى اولین بار از راوى اوّل شخص جمع استفاده کرده است. این داستان کنش‏ها و واکنش‏هاى تیپ‏هاى یک اجتماع است و از میان نسلى به نام ما به آنچه مى‏گذرد نگاه مى‏کند.
در آثار ارسطویى مرز میان واقعیت و خیال چندان مشخص نیست و خواننده‏ها در داستان‏هاى او غالباً شخصیت‏ها و حوادث واقعى را مى‏یابند.
کتاب شعر «گم»، «سینما در آینه خورشید» و «افیون» از دیگر آثار این نویسنده در عرصه مقاله‏نویسى است.

سمیرا اصلان پور

سمیرا اصلان پور در سال 1341 به دنیا آمد.
داستان‏نویسى را از سال 1364 با نوشتن داستان در نشریات آغاز کرد. اولین اثر او «مبصر بعدى» (1368) مجموعه داستانى است براى نوجوانان. او «کوههاى آسمان» (1368) را که شامل مجموعه داستان‏هایى در باره جنگ است براى بزرگسالان نوشت.
«نیلوفر و سپیدار» (1369) داستانى است براى کودکان «و قلب نقره‏اى شهر» (1373) را براى نوجوانان نگاشت. «چشم جبهه‏ها» (1376) مجموعه خاطرات جنگ است که در سومین دوره کتاب دفاع مقدس مورد تقدیر قرار گرفت.
«پیراهن سفید» (1376) داستانى است براى کودکان و «انار و آینه» (1376) زندگى‏نامه داستانى است. «تا ماه کامل شود» (1377) مجموعه داستانى است براى نوجوانان. آثار اصلان‏پور، بیشتر روایت زندگى نوجوانانى است که بیشتر دل‏مشغول‏هایى بزرگ‏سالانه دارند. همچنین مضمون جنگ تحمیلى و خاطرات جنگ دست‏مایه اصلى آثار اوست.
گزیده ادبیات معاصر، «پنجره من و حیاط شازده» و «قله‏هاى سپید دوردست» از دیگر آثار اصلان‏پور است.

فرزانه کرم‏پور

فرزانه کرم‏پور در سال 1333 به دنیا آمد.
اولین مجموعه او «کشتارگاه صنعتى» (1376) شامل 8 داستان نیمه‏مستند است که به شیوه روایت داستان‏هاى گزارشى ارائه شده است.
«ضیافت شبانه» (1378) دومین مجموعه کرم‏پور است که در آن داستان‏ها پیرامون تیرگى‏ها و شب‏ها و شبزده‏ها مى‏گردد.
رمان «زیر پوست شب» (1380) اولین رمان کرم‏پور است و درمان «دعوت با پست سفارشى» (1382) دومین رمان این نویسنده است.
کرم‏پور در داستان‏هایش بیش از آنکه دغدغه کشف درونیات خود را داشته باشد، در جستجوى رویدادهاى بیرون از خود است و با نثرى سرد و بى‏اعتنا وقایع داستان را براى خواننده روایت مى‏کند.

مهشید امیرشاهى‏

مهشید امیرشاهى در سال 1319 در کرمانشاه به دنیا آمد.
از نویسندگانى است که ماجراهاى شخصى خود را با ذوقى طبیعى و طنزى تنیده شده در تار و پود جملات باز مى‏گوید. اولین آثار او «کوچه بن‏بست» (1345) و «سار بى‏بى‏خانم» (1347) توصیفى عاطفى از دوران کودکى و توخالى بودن آرزوهاى خانواده‏اى مرفه را بیان مى‏کند. امیرشاهى در «بعد از روز آخر» (1350)، «باران و تنهایى» و «به صیغه اوّل شخص مفرد» (1350) از طریق حدیث نفس‏هایى زنانه به غربت‏ها، ترس‏ها و آمال زنان مى‏پردازد.
ترجمه‏هایى از «جیمز تربر» طنزنویس آمریکایى و چند کتاب براى کودکان از ترجمه‏هاى امیرشاهى است.
امیرشاهى اکنون در خارج از کشور زندگى مى‏کند. مجموعه داستان «در حضر» (1364) «در سفر» و «مادران و دختران» از آثار او هستند که در خارج از کشور منتشر شده‏اند.

مهین بهرامى‏

مهین بهرامى در سال 1324 به دنیا آمد.
اولین اثر او مجموعه «زنبق ناچین» (1341) زندگى خانواده‏هاى اعیانى تهران قدیم را توصیف مى‏کند. در مجموعه «حیوان» (1364) متأثر از گذران دوران کودکى در تهران سنتى مى‏نویسد. در این مجموعه خروج از امنیت دوران کودکى و پرتاب شدن به مصیبت‏هاى دوران بزرگسالى دغدغه اصلى نویسنده به شمار مى‏رود. مجموعه «هفت شاخه سرخ» (1379)، «ماه‏خانم و سفر کوچک به فضا» و «جستجوگر» از آثار دیگر بهرامى است. بهرامى در ساخت دنیاى خانواده‏هاى اعیانى تهران اواخر دوره قاجار با وصف جزئیاتى از خانه و اشیا موفق است و تنهایى زنان؛ بندیان خانه و اندوه، که راه گریزى جز رفتن به تعزیه را ندارند به خوبى تصویر مى‏کند.

شهرنوش پارسى‏پور

شهرنوش پارسى‏پور در سال 1324 به دنیا آمد.
اولین اثر او قصه «توپک قرمز» بود که در سال 1351 براى کودکان نوشته شد. رمان «سگ و زمستان بلند» در سال 1355 به چاپ رسید و پس از آن مجموعه داستان «آویزهاى بلور» در سال 1356 منتشر شد که در این دو کتاب مى‏توان شاهد بیزارى نویسنده از مظاهر زندگى خرده‏بورژوازى بود. داستان بلند «تجربه‏هاى آزاد» هم در سال 1357 از این نویسنده منتشر شد.
«طوبا و معناى شب» دومین رمان این نویسنده است که در سال 1367 به چاپ رسید و منجر به شهرت وى شد. در این اثر پارسى‏پور با گرایش به رئالیسم جادویى مارکز، تاریخ و ماوراءالطبیعه را بر زمینه‏اى از تفکرات عرفانى و اسطوره‏اى در مى‏آمیزد و آرامش را در بازگشت به بُن‏مایه‏هاى طبیعى مى‏جوید. مجموعه داستان «زنان بدون مردان» اثر دیگرى از این نویسنده است که در سال 1368 به چاپ رسید. داستان‏هاى این مجموعه پیرامون هویت زنانه‏اى شکل مى‏گیرد که انکار شده و مورد تهاجم قرار گرفته است.
از دیگر آثار این نویسنده که در خارج از کشور به چاپ رسیده، مجموعه داستان «آداب صدف چاى در حضور گرگ» و رمان «عقل آبى» و همچنین داستان علمى تخیلى «شیوا» مى‏باشد.
مجموعه داستان «مردان تمدن‏هاى مختلف» در سال 1381 و مجموعه داستان «گرما در سال صفر» در سال 1382 به چاپ رسید که این مجموعه داستان از راه‏یافته‏گان به مرحله نهایى دریافت چهارمین دوره جایزه بنیاد هوشنگ گلشیرى مى‏باشد. پارسى‏پور با پوشاندن وقایع در هاله‏اى از ابهام و انزوا از عناصر واقعى، فضایى رؤیایى و تخیلى مى‏آفریند.

زویا پیرزاد

زویاپیرزاد در سال 1330 در آبادان به دنیا آمد.
کتاب «مثل همه عصرها» (1370) اولین مجموعه داستان این نویسنده است. در آن زنانى که از تکرار به کسالت و ملال رسیده‏اند، زندگى‏شان در برشى کوتاه روایت مى‏شود. اغلب قصه‏هاى این مجموعه در زمان حال روایت مى‏شود و با گذر از خلال خاطرات دوردست در همان لحظه شروع به پایان مى‏رسند و تنها یادآور تکرار و ملال و روزمرگى هستند. روایتى از طبقه متوسط که روال عادى بر زندگى‏شان حاکم است. شخصیت‏هاى این قصه‏ها که اغلب زن هستند، به خلوت خود پناه مى‏برند.
ادامه روند قصه‏نویسى پیرزاد «در طعم گس خرمالو» (1376) بیانگر تأمل و مکث او در زندگى آدم‏هاى آثارش است. در هر پنج قصه این مجموعه، زوایایى از زندگى زنان و مردان معاصر شرح داده شده که برخلاف مجموعه اوّل، پرده از نارضایتى و عدم تفاهم از چهاردیوارى خانه‏شان برداشته مى‏شود. در این مجموعه زنان شاغل در برابر زنان خانه‏دار در مجموعه اوّل قرار دارند و زنان تحصیل‏کرده به روایت زندگى بى‏شور و شوق خود مى‏پردازند. این کتاب موفق به دریافت جایزه بیست سال ادبیات داستانى در سال 1376 شد.
در «یک روز مانده به عید پاک» (1377) نویسنده با تصویر و توصیفى دقیق، شخصیت‏ها و موقعیت آنها را مى‏سازد. این داستان روایت یک جامعه ارمنى در رویارویى با سنت‏ها، اعتقادات و باورهایشان است. اگر در دو مجموعه پیشین پیرزاد زنان گرفتار تقدیر خویشند و به گونه‏اى منفعل، در یک روز مانده به عید پاک زنان فعال و تعیین کننده هستند. این سه مجموعه به صورت یک جا در کتابى به نام «سه کتاب» منتشر شده است.
اولین رمان پیرزاد «چراغ‏ها را من خاموش مى‏کنم» (1380) داستان خانواده‏اى است ارمنى در آبادان. در این رمان زندگى على‏رغم همه فرازها و نشیب‏ها همچنان با کُندى ملال‏آورى در جریان است و قصه عشقى ممنوعه در جریان ملال‏آور زندگى رنگ مى‏گیرد.
این رمان به عنوان بهترین رمان سال 1380 از طرف بنیاد گلشیرى شناخته شد و لوح تقدیر نخستین دوره جایزه ادبى یلدا را در سال 1380 از آنِ خود ساخت، همچنین بهترین رمان در بیستمین دوره کتاب سال 1380 شناخته شد و به عنوان بهترین رمان از سوى مؤسسه پکا (مهرگان ادب) معرفى شد.
«عادت مى‏کنیم» دومین رمان پیرزاد (1383) روایت جامعه بورژوازى است، دو گروه نو کیسه و ثروتمندان قدیمى. در این رمان جنبه‏هاى مختلف شخصیت زن به تصویر کشیده شده، زنى که با تمام مشکلات خم به ابرو نمى‏آورد و نماینده زن سختکوش ایرانى است؛ مرد این داستان هم مردى اسطوره‏اى و خاص است.
زبان رمان ساده و روان است و با موضوع همخوانى دارد.

راضیه تجار

راضیه تجار در سال 1326 در تهران به دنیا آمد.
او فعالیتش را پیش از انقلاب در حوزه‏هاى داستان‏نویسى، شعر و نثر آغاز کرد. اولین مجموعه داستان او «نرگس‏ها» (1368) به مسائل زندگى امروزى از دیدگاه زنان مى‏پردازد. در اکثر داستان‏هاى این مجموعه شخصیت اصلى را زن تشکیل مى‏دهد و این زنها همگى در انتظارند، در انتظار آمدن مردى. «زن شیشه‏اى» دومین مجموعه خانم تجار (1369) است که این مجموعه نیز به مسائل زنان مى‏پردازد. زنانى عفیف که همدوش مردان در حرکتند اما همواره هاله‏اى از مظلومیت را به دنبال خود دارند. «سفر به ریشه‏ها» (1372) مجموعه دیگرى از این نویسنده است. مسئله مهم اکثر داستان‏هاى این مجموعه، شناخت آدم‏ها از خود و دیگران است. در این داستان‏ها شخصیت‏ها در طول سفرى که بیشتر صبغه ذهنى دارد، در صدد آنند است که خود و جهان خویش را بهتر بشناسند. در این داستان‏ها شخصیت از رؤیا به واقعیت و از واقعیت به رؤیا چنان در حرکتند تا به گوهر خویش مى‏رسند. «بندهاى روشنایى» (1375) مجموعه مقالات اجتماعى است که به سبک و سیاقى داستانى نوشته شده است. «هفت بند» (1375) مضمونى جنگى دارد. «ستاره من» (1376) زندگى‏نامه شهید حمید عرب‏نژاد است. رمان «کوچه اقاقیا» (1376) از دسته رمان‏هاى اجتماعى است که نویسنده ضمن توجه به ماهیت جامعه سنتى ایرانى عقاید مهمى را که در سطح جامعه مطرح است، در آوردگاه داستانى خود منظور کرده است. از ویژگى‏هاى بارز این رمان، ظلم واضح و روشن مردان به زنان، عدم توجه به عواطف روحى آنها، عدم شناخت زنان، مرموز بودن بانوان، ظلم زنان بر زنان از جمله مواردى هستند که مورد توجه نویسنده بوده‏اند.
«صداى پاى آب» (1376)، «فرصت سبز» (1376) مجموعه آثار شاگردان راضیه تجار است که به تساوى منتشر شده است. مجموعه داستان «سنگ صبور» (1376) بخشى از داستان‏هاى تجار است که در مجلات هفتگى چاپ شده و مضمونى اجتماعى دارد. در مجموعه داستان «شعله و شب» (1376) مضمون تنهایى و غربت انسان، بستر تمامى قصه‏ها را تشکیل مى‏دهد.
«از خاک تا افلاک» (1377) زندگى‏نامه داستانى عطار نیشابورى است.
«مجموعه گزیده ادبیات معاصر» (1378) و «جایى که آسمانش میناکارى است» (1379) داستان‏هاى مربوط به جنگ است.
تجار، نویسنده پرکارى است که از تجربه‏هاى فراموش‏شده مى‏نویسد و گاه تجربه‏هاى زندگى خودش را در قالبى احساسى به نمایش مى‏گذارد و با نثرى شاعرانه به آفرینش داستان مى‏پردازد. سوژه او از میان عشق‏ها و رنج‏هاى بشرى انتخاب مى‏شود و قصه زنان و مردانى است که زمانى به امنیت خاطر دست پیدا مى‏کنند که ایثار کنند و در معنویت پناهگاهى یابند.

گلى ترقى‏

گلى ترقى در سال 1318 به دنیا آمد. او از سال 1344 با چاپ داستانى در مجله «اندیشه و هنر» کار ادبى خود را آغاز کرد. در سال 1348 اولین مجموعه داستان او به نام «من چه گوارا هستم» به چاپ رسید. در سال 1352 داستان بلند «خواب زمستانى» را منتشر کرد. «خاطرات پراکنده» و بعد مجموعه داستان «جایى دیگر» در سال 1379 از این نویسنده منتشر شد. کتاب اخیر یکى از نامزدهاى دریافت جایزه بنیاد گلشیرى در سال 1380 بود و سه داستان «انار بانو و پسرهایش»، «بزرگ بانوى روح من» و «درخت گلابى» از این مجموعه به عنوان تک‏داستان‏هاى برگزیده در سال 1380 توسط بنیاد گلشیرى موفق به دریافت جایزه شد. مجموعه داستان «دو دنیا» نیز در سال 1382 از این نویسنده به چاپ رسید. گلى ترقى کتاب شعرى به نام «دریا پرى کاکل‏زرى» هم دارد.
گلى ترقى از نویسندگان ایرانى معاصر است که سال‏هاست در خارج از کشور زندگى مى‏کند و از نویسندگان مهاجر ایرانى در فرانسه به شمار مى‏آید. اما آثار او به طور مرتب در ایران به چاپ مى‏رسد. داستان‏هاى ترقى اغلب در زمان حال شروع مى‏شود و نقبى به گذشته او پیدا مى‏کند. ترقى اغلب از خاطرات مستند خود مى‏نویسد و تلاش دارد موقعیت انسانى را در فضاى این سال‏ها نمایش دهد.
«عادت‏هاى غریب آقاى الف در غربت» آخرین اثر منتشر شده نویسنده است.

مریم جمشیدى‏

مریم جمشیدى در سال 1341 به دنیا آمد.
او در سال 1367 مجموعه داستان «گهواره چوبى» را براى نوجوانان منتشر کرد و همان سال مجموعه داستان «عالم و آدم» را چاپ کرد. محتواى داستان‏هاى این مجموعه، ناراحتى‏ها و گرفتارى‏ها و مسائل ارزشى زن در دوران پس از انقلاب اسلامى است. داستان بلند «آوازى براى آدم برفى» (1372) از آثار دیگر جمشیدى است که براى نوجوانان نوشته شده و پس از آن مجموعه داستان «باد و باران» (1373) دومین مجموعه داستان اوست که محور داستان‏هاى این مجموعه را نیز زنان تشکیل مى‏دهند. نویسنده کوشیده است در این مجموعه به تحلیل شخصیت زن بپردازد.
«چشمه آفتاب» (1373)، «دو حلقه مروارید» (1375)، و «روزى که نخل‏ها به دنیا آمدند» (1376) مجموعه داستان‏هاى جمشیدى هستند که براى نوجوانان نوشته شده‏اند و «مرغابى‏هاى رود درینا» (1375) و «سحر، شب‏بوها، نماز» (1375) در حوزه کودکان نوشته شده‏اند.
داستان بلند «ملکه عاشقى» (1378) زندگینامه بانو امین اصفهانى است که توسط این نویسنده منتشر شده است.

فرخنده حاجى‏زاده‏

فرخنده حاجى‏زاده متولد 1332 است.
داستان «خاله سرگردان چشم‏ها» (1373) از ذهن پریش خاله روایت مى‏شود. سفر راوى با تاکسى به سفرى ذهنى در رنج‏هاى انباشته شده زنان و مردان داستان بدل مى‏شود تا زمینه‏هاى روحى - اجتماعى خودکشى داودى آشکار شود. داستان که با خوابى کابوس‏وار آغاز شده، در مه‏اى ابهام‏انگیز فرو مى‏رود.
«خلاف دمکراسى» (1377) و «از چشم‏هاى شما مى‏ترسم» (1378) داستان آدم‏هایى است که گمکرده‏اى دارند که یادش ذهن‏شان را مشغول کرده است. «تقدیم به کسى که قاتلم نبود» (1382) و «گربه‏هاى گچى» (1382) از دیگر آثار فرخنده حاجى‏زاده هستند. در این دو مجموعه فرار از وضع موجود، پناه بردن به دلخوشکنک‏هایى براى ادامه زندگى، ترس از تنهایى و مرگ و نداشتن قدرت کافى براى تغییر سرنوشت، درونمایه اکثر این داستان‏ها را تشکیل مى‏دهد. «در گربه‏هاى گچى» خلق موقعیت و زمینه‏سازى براى داستانى که نویسنده تعریفش نمى‏کند، با مهارت صورت گرفته است. فرخنده حاجى آثار دیگرى نیز دارد که از جمله مى‏توان به «کتابشناسى اساطیر و ادیان» مجله «بایا»، قصه‏هاى گزارش‏گونه «من، منصور و آلبرایت» اشاره کرد. او در ضمن ناشر و سردبیر نیز هست.

فریده خردمند

فریده خردمند درسال 1336 در تهران به دنیا آمد و در رشته نمایش و ادبیات نمایشى به تحصیل پرداخت. از سال 1369 - 1367 به عنوان نمایش نامه‏نویس، کارگردان و بازیگر به فعالیت پرداخت. اولین کار او «آرزوى سهره» (1373) داستانى است براى کودکان. «پرنده‏اى هست» (1376). «بادبادک» (1377) داستان کودکان و «هفت زن هفت داستان» (1378) مجموعه داستان‏هاى هفت زن نویسنده، «آرامش شبانه» (1378)، «آب حیات» (1381) «سیلویا، سیلویا» (1379) «وقتش است که با من زندگى کنى» (1380)، «فصل گمشده» (1382) از آثار خردمند هستند. ارائه برش کوتاه از زندگى، شکار لحظات اثرگذار و تکان‏دهنده از روابط پیچیده میان انسان‏ها از ویژگى داستان‏هاى کوتاه خردمند است.

سیمین دانشور

سیمین دانشور در سال 1300 در شیراز به دنیا آمد.
او همسر جلال آل احمد بود. نخستین مجموعه داستانش «آتش خاموش» در سال 1327 چاپ شد. مجموعه داستان «شهرى چون بهشت» در سال 1340 منتشر شد و اولین رمان او «سووشون» در سال 1348 چاپ شد. این اثر معروف‏ترین اثر داستانى دانشور محسوب مى‏شود که با اقبال عمومى روبه‏رو شد و اوج کار این نویسنده محسوب مى‏شود.
دانشور در این رمان زندگى خانوادگى یوسف ورزى را در سال‏هاى جنگ جهانى دوم تصویر مى‏کند و مى‏کوشد شناختى درونى و هنرمندانه از فضاى عاطفى و اجتماعى آن دوره ارائه دهد.
«زرى» در ابتدا تلاش مى‏کند از نفوذ مسائل سیاسى به درون حریم خانه‏اش جلوگیرى کند. اما با مرگ شوهر مبارزش به وسیله بیگانگان، به چهره‏اى آرمان‏خواه مبدل مى‏شود. مجموعه داستان «به کى سلام کنم» در سال 1359 منتشر شد. مجموعه داستان از «پرندگان مهاجر بپرس» سومین مجموعه داستان اوست و دو رمان «جزیره سرگردانى» و «ساربان سرگردان» هرکدام به ترتیب در سال‏هاى 1372 و 1380 منتشر شدند.
داستان «ساربان سرگردان» به نوعى ادامه رمان «جزیره سرگردانى» است. جزیره سرگردانى به دوران پیش از انقلاب و وقایع سیاسى زمان مصدق مى‏پردازد و در سایه معرفى «هستى، سلیم و مراد» و عشق پدید آمده میان آنها این دوران را بررسى مى‏کند. در کتاب «ساربان سرگردان» شخصیت‏هاى رمان جزیره سرگردان پا به دوران انقلاب مى‏گذارند و وقایع انقلاب و جنگ در این اثر محور ماجراها را تشکیل مى‏دهد.
دانشور آثار متعددى را نیز ترجمه کرده است که از جمله ترجمه‏هاى معروف او مى‏توان به «بئاتریس» از «آرتور شنیتسلر»، «سرباز شکلاتى» از «برنارد شاو»، «دشمنان» و «باغ آلبالو» از «چخوف»، «داغ نهنگ» از «هاثورن»، «دنبال وطن» از «آلن پیتون» و «کمدى انسانى» از «سارویان» اشاره کرد.

منیرو روانى پور

منیرو روانى‏پور در سال 1333 در جفره بوشهر به دنیا آمد.
او با اولین مجموعه‏اش «کنیزو» (1367) به عنوان نویسنده‏اى شهرت یافت که به مسائل زنان در فضاى وهمناک جنوب مى‏پردازد. در این کتاب مرگ عزیزى ذهن راوى را به چرخش در مى‏آورد و سیلان خاطرات پندارگونه و شاعرانه ایجاد مى‏کند. هر داستان ضمن آنکه بازتابى از تجربیات و حالت‏هاى شخصى زنان است، وضع اجتماعى و موقعیت زیستى آنها را نیز توصیف مى‏کند.
دومین اثر روانى‏پور رمان «اهل غرق» (1368) است که به شیوه رئالیسم جادویى مارکز تصویر شده است. در این رمان روانى‏پور جنوب جادوزده‏اى را روایت مى‏کند که کشف نفت و صنعت مونتاژ آن را نابود کرده است. زبان شاعرانه - فضایى خیال‏انگیز در یک سوم داستان به خوبى خواننده را درگیر ماجرا مى‏کند اما با ورود بیگانگان رفته رفته منطق داستان بر هم مى‏خورد. مجموعه داستان «سنگ‏هاى شیطان» (1369) و رمان «دل فولاد» (1369) به مشکلات عاطفى و معیشتى زنان در جامعه ایران مى‏پردازد. مجموعه «سیریا سیریا» (1372) بر اساس یادهاى دوران کودکى و سفرهاى نویسنده به زادگاهش شکل گرفته‏اند. «کولى کنار آتش» (1373) سومین رمان روانى‏پور است که در آن بار دیگر به آرزوهاى سرکوفته و عاطفى زنان مى‏پردازد؛ دخترى که به جرم عشق رانده مى‏شود و در جستجوى فردیت خویش راهى شهر مى‏شود. نثرى شاعرانه و رمانتیک در این اثر به نویسنده کمک کرده است. «زن فرودگاه فرانکفورت» (1380) مجموعه داستان دیگرى از روانى‏پور است که نقطه عطفى در داستان‏هاى کوتاه او به حساب مى‏آید.
در این اثر پررنگى عناصر بومى جایش را به موقعیت معلق انسان کنونى داده و مسائل زندگى و تکنولوژى‏زده شهرى، جایگزین فضاى روستایى شده است. روانى‏پور با توجه به مسائل سیاسى و اجتماعى زنان مهاجر تجربه‏اى تازه را در این مجموعه به نمایش گذاشته است.
در مجموعه داستان «نازلى» (1381) بار دیگر روانى‏پور به مسئله زن و عشق مى‏پردازد.

شهلا پروین روح‏

شهلا پروین‏روح در سال 1335 به دنیا آمد.
اولین مجموعه داستان او «حناى سوخته» (1378) جایزه منتقدان ادبى را از آنِ خود کرد.
پروین‏روح در این مجموعه تلاش کرده است فرم‏هاى روایى - زبانى را تجربه کند. در اغلب این داستان‏ها از وراى تک‏گویى زنان دلهره‏ها و تشویش‏هاى آنها تصویر مى‏شود.
دومین اثر پروین‏روح، رمان «طلسم» (1380) ساخت پیچیده‏اى را تدارک مى‏بیند که از ناهمگونى دو موقعیت داستانى پدید آمده است و تلاش دارد به گونه‏اى استعارى، رویارویى سنت و مدرنیسم را نشان دهد، هر چند در طلسم این مقابله با وجود پیروزى ظاهرى از لحاظ ذهنى و معنوى موفق به چیرگى بر سنت و طلسم گذشته نشده است.
داستان‏هاى پروین‏روح در «حناى سوخته» و «طلسم» در فضایى سنتى رخ مى‏دهد تا زمینه مناسبى براى نقد سنت فراهم آید.

زهرا زواریان‏

زهرا زواریان متولد 1341 است. وى مدتى سردبیر مجله ادبیات داستانى بود و اولین اثر او مجموعه داستان «نجواى حریر» (1369) بود که درونمایه داستان‏هاى این مجموع بیشتر مسائل ارزشى پس از انقلاب است. «تصویر زن در ده سال داستان‏نویسى انقلاب اسلامى» (1370) دومین اثر داستانى زواریان و «مستانه» 1370 منتشر شد. پیام کلى داستان تشابهى دارد با داستان‏هاى عاشقانه ادبیات فارسى مثل لیلى و مجنون با این تفاوت که نگاه معنوى نویسنده در سرتاسر اثر دیده مى‏شود. این اثر زبانى شاعرانه دارد. مجموعه داستان «مهتاب» (1377) مجموعه داستان جنگ است که این مجموعه موفق شد جایزه بنیاد حفظ آثار را به خود اختصاص دهد. «عروسک و فرشته‏ها» (1376)، این کتاب براى کودکان نوشته شده و به جشن تکلیف دخترى به نام ریحانه مى‏پردازد، که در مقابل شیطانى که مى‏خواهد او را با عروسک فریب دهد مقاومت مى‏کند. در «رایحه نجابت» (1370) زواریان به موضوع حجاب مى‏پردازد.
«نزدیک‏تر بیا احمد» (1377) روایتى داستانى از معراج پیامبر است که در حوزه ادبیات کودکان منتشر شده است.
«شبستان دل» (1378) سفرنامه حج تمتع است و «گزیده ادبیات معاصر» (1376) داستان‏هاى برگزیده زواریان است که انتشارات نیستان آن را منتشر کرده است.
در «خاتون عشق» (1381) زواریان با روایتى داستانى به زندگى نرجس‏خاتون، مادر امام زمان(ع) مى‏پردازد.
«بهشته من» (1382) داستان زندگى فاطمه بنت‏اسد است و «دامنى از جنس آب» (1382) داستانى در باره زندگى هاجر. در «هم‏آغوش روشنایى» زواریان با زبانى داستانى به زندگى رابعه پرداخته است.

فرشته سارى‏

فرشته سارى در سال 1333 در تهران به دنیا آمد.
مجموعه‏اى از اشعار «پاسترناک» را با عنوان «زندگى، خواهر من است» و «آدم آهنى و پروانه» را به فارسى ترجمه کرده است. سارى در رمان «مروارید خاتون» (1369) به سرنوشت تلخ زنان در نظام زمیندارى دیروز و زندگى شهرى امروز مى‏پردازد. این اثر نویسنده اگر چه به شیوه واقع‏گرایى متعارف نوشته شده است، اما گاه نویسنده با تکیه بر حوادث باورنکردنى منطق واقعى رویدادها را در هم مى‏ریزد.
در داستان «زمان گمشده» (1370) سارى سفرى به گذشته و آینده از وراى کابوسى تلخ دارد. همه چیز در نوعى ناشناختگى مرموز مى‏گذرد. معلق بودن زمان و مکان، شگردى براى پرداختن به این موقعیت است.
در «جزیره نیلى» (1371) زمان چرخه‏اى مدور را طى مى‏کند و شخصیت‏ها در فضایى وهم‏آلود به هم تبدیل مى‏شوند.
رمان «آرامگه عاشقان» (1374) در هفت حلقه سیرى دایره‏اى را طى مى‏کند. ماجراها در گنگى مه‏آلود غروب هنگام گورستان مى‏گذرد. آدم‏هاى رمان همه مرده‏اند و از راه یاد و خواب به سراغ یکدیگر مى‏روند.
«چهره‏نگارى دنیا» (1374) و «متهم» (1373) دو مجموعه دیگر نویسنده هستند که در آنها تلاش براى تکنیکى شدن، اثر را دچار نوعى تصنع و ساختگى مى‏کند. «روزها و نامه‏ها»، «هیچ کجا و هیچ وقت» (1371)، «تربت عشق و جمهورى زمستان» (1372) «میترا» (1377)، «عطر رازیانه» (1378)، رمان «پرى سا» (1382) از دیگر آثار فرشته سارى هستند.

سپیده شاملو

سپیده شاملو در سال 1347 به دنیا آمده است.
اولین اثر او رمان «انگار گفته بودى لیلى» (1379) حکایت زنى است که شوهرش مى‏میرد و داستان زندگى خودش و خواهرشوهرش را از طریق تک‏گویى او با همسر مرده‏اش مى‏شنویم. رمان، داستان زنان و موقعیت امروزى آنهاست. حکایت شخصیت‏هایى است که هر کدام به دنبال لیلى خویشند.
ساختار رمان بر پایه خاطره بیان شده و با تغییر زاویه دید، خاطرات در هم تنیده دو زن داستان را شکل مى‏دهد. این رمان در دوره اوّل آثار برگزیده بنیاد گلشیرى موفق به کسب عنوان بهترین رمان اوّل سال 79 شد.
«دستکش قرمز» (1381) دومین اثر و اولین مجموعه داستان سپیده شاملو است.

انیسه شاه‏حسینى‏

رمان 340 صفحه‏اى «توپچنار» نوشته انیسه شاه‏حسینى مانند داستان‏هاى روستایى دهل چمل است (ورود عناصر زندگى جدید در دهى که زندگى و سنت‏هاى پسندیده‏اى دارد، از درون فرو مى‏ریزد).
«توپچنار» با نثرى پخته روایت مى‏شود. توصیف‏ها با حال و هواى داستان همخوانى دارند و درخور باورهاى مردم قصه‏اند.
اهمیت «توپچنار» و وجه تمایز آن از آثار دیگر که در باره روستاها نوشته شده در این است که شاه‏حسینى رمان خود را از نگرشى زنانه روایت مى‏کند و زنان ده فرصت مى‏یابند راز درون باز گویند و با صراحت، خواسته‏هاى خود را آشکار سازند. روایت‏هاى آنان، بافت روانى - فرهنگى زنان روستا را در سال‏هاى پس از انقلاب باز مى‏نماید، مردان اما در رمان حضور جدى ندارند.
این رمان جزء آثار برگزیده بیست سال ادبیات داستانى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى بود.

منصوره شریف زاده‏

منصوره شریف‏زاده در سال 1332 به دنیا آمد.
او پس از انتشار «بند کفش» (1359)، «سنگر محمود» (1361) را در باره جنگ نوشته که به دلیل عدم تجربه نویسنده از جنگ و پیامدهاى آن، گسترش طبیعى و شکل مناسبى را پیدا نکرده است.
شریف‏زاده مجموعه داستان «مولود ششم» را در (1363) چاپ کرد. او در این مجموعه به توصیف جلوه‏هاى گوناگون رنج زنانى پرداخته است که قربانى جامعه مردسالار شده‏اند.
مجموعه داستان «سرمه‏دان میناکارى» (1374) ریشه در دلمشغولى واحدى دارند. داستان‏ها در فضاى اضطراب ایام جنگ و موشک‏باران شهرها مى‏گذرند و ساختى نمایشى دارند و حوادث‏شان از لابه‏لاى گفتگو بین دو نفر نمایان مى‏شود و از وراى گفتگوهاست که اضطراب بى‏آنکه مطرح شود در فضا جارى مى‏شود. در مجموعه داستان «عطر نسکافه» (1380) وى بار دیگر به زنان مى‏پردازد.
در این مجموعه نیز ما با تنهایى ویران کننده آدم‏هایى مواجهیم که به آرزوهایشان نرسیده‏اند، و با خاطرات خود دلخوشند. رمان «چنار دالبتى» (1381) به زن جوانى در بحبوحه عشق و انقلاب مى‏پردازد.
شریف‏زاده تلاش مى‏کند در داستان‏هایش با ساختن فضایى دراماتیک بى‏دخالت و تفسیر زندگى، آدم‏هاى داستان‏هایش را در هیأتى ساده به نمایش در آورد. او تلاش مى‏کند به جاى توضیح در باره زنان تحقیرشده، خواننده را رو درروى برشى از زندگى قرار دهد و نتیجه‏گیرى را به عهده خواننده بگذارد.
گردآورى مجموعه «بیست داستان از بیست نویسنده زن ایرانى» و ترجمه آثار «اطلسى‏هاى لگدمال شده» از «ویلیامز»، «پیروزى تخم‏مرغ» از «آندرسن» و «فرهنگ اصطلاحات ادبى» از «مارتین گرى» از دیگر آثار این نویسنده است.

ناهید طباطبایى‏

ناهید طباطبایى در سال 1337 به دنیا آمد.
نخستین مجموعه او «بانو و جوانى خویش» (1370) حدیث نفس زن پا به سن گذاشته‏اى است که با کابوس‏ها، وهم‏ها و حسرت‏هایش تنها مانده است. شخصیت همه داستان‏ها هستى‏باختگانى هستند که با مرور خاطرات دلخوشند. آنان که باب میل‏شان زندگى نکرده‏اند، دچار آشفته فکرى مى‏شوند. اغلب نوشته‏هاى کتاب برش‏هایى طرحواره از زندگى‏اند که گستره و عمق داستان کوتاه را نیافته‏اند.
مجموعه داستان «حضور آبى مینا» (1372) با توفیق در ساخت لحن مناسب براى هر شخصیت فضاى طبیعى‏ترى را مى‏سازد. داستان‏هاى کتاب الگوى واحدى دارند و در همه آنها تلاش براى شناخت یک دوست از وراى زمان‏هاى از دست‏رفته، وسوسه ذهنى راوى مى‏شود. انگار همه دنبال نیمه گمشده خود مى‏گردند و مى‏کوشند با یافتن آن، خود را کامل کنند. این کتاب موفق به دریافت جایزه بیست سال ادبیات داستانى در سال 1376 شد.
در مجموعه داستان «جامه دران» در سال 1378 نیز حفظ خاطرات، مقابله‏اى براى خاموشى و مرگ و راهى براى غلبه روزمرگى است، که گذشته و هویت آدمى را مى‏سازد.
چهل سالگى (1379) اولین رمان طباطبایى است که باز دغدغه یافتن همان نیمه گمشده خودش را نشان مى‏دهد. عشقى خاموش و پنهان در شکلى جدید سر باز مى‏کند و منجر به خودشناسى زن داستان مى‏شود.
«خنکاى سپیده‏دم» (1380) دومین رمان طباطبایى است. فضایى متفاوت از قصه‏هاى پیشین او را روایت مى‏کند و این بار به جمع زنان زندانى مى‏رود و رنج و مصایب طبقه‏اى را بازگو مى‏کند که قادر به تغییرى در آن نیستند.
سومین رمان طباطبایى «آبى صورتى» محصول سال 1383 است.

غزاله علیزاده‏

غزاله علیزاده در سال 1327 در مشهد به دنیا آمد و در سال 1375 به زندگى خود خاتمه داد. از سال 1345 با چاپ داستان‏هایى در مجله خوشه، کار ادبى خود را آغاز کرد. اولین مجموعه داستانش «سفر ناگذشتنى» (1356) نام دارد و داستان بلندى هم با نام «بعد از تابستان» (1356) نوشته است. این داستان رنگ و بویى عرفانى دارد و توصیفى از تب بلوغ دو دختر جوان و ثروتمند و رابطه عاطفى آنها با مردى جوان است.
علیزاده رمان کوتاه «دو منظره» (1363) را در اسفند 1358 مى‏نویسد و از دیدگاهى عرفانى به تجلیل از نیروى تغییردهنده انقلاب مى‏پردازد.
رمان «خانه ادریس‏ها» در سال‏هاى 1370 - 1371 منتشر شد. این رمان نمایه‏اى نمادین دارد. علیزاده در این رمان با جزیى‏نگارى خاص رئالیست‏هاى قرن نوزدهم به بازگویى زندگى قهرمانان فرعى مى‏پردازد و موضع‏گیرى خود را در برابر انقلاب‏ها نشان مى‏دهد.
مجموعه «چهارراه» (1373) آخرین اثر نویسنده است که دربردارنده چهار داستان کوتاه بلند است که در 21 بخش کوتاه نوشته شده و در پسِ صحنه‏هاى بُریده آن یأسى حس مى‏شود که ریشه در شکست و ناکامى دارد. هیچ کس به مراد دلش نمى‏رسد و با فرو مردن عشق و شور زندگى، پوچى و دلمردگى از راه مى‏رسد، تا هستى آدمیان را فرا گیرد.
«تالارها»، «شب‏هاى تهران»، «با نارنج و ترنج بر شاخ سیب» از دیگر آثار علیزاده هستند.

[براى جامعه‏اى که «امید» و عشق به زندگى و نگاه به همه خوبى‏ها و زیبایى‏ها، سرمایه‏اى بى‏همتاست، پوچ‏گرایى و گم‏گشتگى و تیره‏اندیشى امثال «صادق هدایت» نمى‏تواند الگو و ارزش باشد. براى انسان خداباور و مؤمنى که پایبند به ارزش‏هاى دینى و ایمانى است و یأس را بزرگ‏ترین گناه مى‏شمارد، فرجام خانم «علیزاده» بسى تأسف‏انگیز و کاملاً مردود است، حتى اگر به توهم رهایى از درد بى‏علاج باشد. پیداست همان گونه که در مقاله اشاره شده، مى‏توان رگه‏هایى از شکست روحى و پوچى علیزاده را در آخرین اثر او دید. نویسنده‏اى که باید هنر خویش را براى هنجارهاى جامعه و بارور ساختن نهال عشق و امید در دل یکایک افراد، به خدمت بگیرد، چگونه چنین سرانجامى را براى هنر و زندگى خویش رقم مى‏زند؟!
روشن است ذکر نام وى در این مجموعه، تنها بر اساس ارزیابى توان قلمى نویسنده است و نه محتواى آثار و نه سرانجام تأسف‏بارى که پیدا کرد. این نکته درباره برخى دیگر از افراد و آثار که شرحشان در این مجموعه آمده نیز صادق است؛ وگرنه دلیلى براى شرح حال آنان نبود و به داستان‏نویسانى که هنر خویش را تنها در خدمت ارزش‏هاى جامعه اسلامى گرفته و خود نیز به آن پاى‏بندى نشان مى‏دهند بسنده مى‏شد. سردبیر]

فریبا وفى‏

فریبا وفى در سال 1341 در تبریز به دنیا آمد. نخستین مجموعه داستان او با نام «در عمق صحنه» در سال 1375 به چاپ رسید. مجموعه دوم او «حتى وقتى مى‏خندیم» در سال 1378 منتشر شد. «پرنده من» نخستین رمان این نویسنده است که در سال 1381 چاپ شد و سپس «ترلان» که در سال 1383 منتشرشد.
وى در آثارش به زندگى زنان معاصر مى‏پردازد و تلاش مى‏کند با زبانى ساده و صمیمى دنیاى درونى زنان را به تصویر بکشد. این زنان بیشتر از طبقه متوسط جامعه انتخاب شده‏اند و «وفى» کوشیده است با نگاهى جزیى‏نگر مسائل آنها را معرفى کند.
«پرنده من» در سال 1382 از سوى بنیاد هوشنگ گلشیرى و جایزه ادبى یلدا به عنوان رمان سال در میان کتاب‏هاى منتشر شده در سال 1381 شناخته شد. همچنین از این رمان در جایزه ادبى مهرگان و جایزه ادبى اصفهان تقدیر به عمل آمد.
این رمان داستان زندگى زنى است که پس از سال‏ها مستأجرى، صاحب خانه کوچکى شده است و احساس امنیت مى‏کند اما شوهرش مى‏خواهد خانه را بفروشد و از ایران برود. سرتا سر رمان خاطرات کودکى و بزرگسالى زن است که على‏رغم وجود حادثه‏اى بیرونى، از کشش و جذابیت خاص خود برخوردار است و سرانجام منجر به تغییر و تحولى درونى در زن داستان مى‏شود.

* * *

دیگر نویسندگان فعال‏

اما در میان زنان نویسنده، چهره‏هاى فعال و تلاش‏گرى به چشم مى‏خورند که شایسته بود در این پژوهش از آنان نیز نام برده شود اما پرداختن به زندگینامه آنها مجال بیشترى را مى‏طلبید. در بخش دوم کوشش شده است بیست و پنج زن داستان‏نویس دیگر گذرا و با معرفى چند اثر معرفى شوند.
هر چند نویسندگان تواناى دیگرى چون لیلى گلستان، فریبا اسلامى، زهرا رهنورد، نرگس آبیار، پرى منصورى، فریده رازى، فرشته توانگر، مهرى رحمانى، مهسا مُحِبّ على، ناهید کبیرى، فتانه حاج‏سیدجوادى، چیستا یثربى، فرشته مولوى، مژگان شیخى، مریم بصیرى، فریده شبانفر، آذرمیدخت بهرامى، فریده لاشایى، لیلى فرهادپور، نازى صفوى، ناهید سلیمان‏خانى، سپیده خلیلى، رؤیا خسرو نجدى، فریده نجفى، لیلا صادقى، پروین سلاجقه، فرزانه طاهرى، مهرنوش مزارعى، الهه بهشتى، ناهید توسلى، میترا داور، نوشین احمدى، شهین باغچه‏بان، فهیمه خدادوست، مریم روحانى، فروزنده خداجو، آناهیتایوشى‏زاده، مهین‏خلیلى، نسرین صمصامى و ... زنانى هستند که دست بر قلم دارند و در این مجال جز ذکر نام آنها فرصتى براى بررسى آثارشان نیست. در ادامه آثار 25 نویسنده دیگر مطرح مى‏شود.

* * *

گزیده‏اى از دیگر داستان‏نویسان‏

معصومه اصغرى‏

در سال 1367 داستان «مقاومت و تلاش» را نوشت که با بیانى سمبلیک به زندگى روستایى یک زن پرداخت.

میترا الیاتى‏

اولین اثر او «مادمازل کتى و داستان‏هاى دیگر» در سال (1379) منتشر شد.
داستان کوتاه «مادمازل کتى» در سال 1380 جایزه بنیاد گلشیرى را به خود اختصاص داد.

مهشید امیرشاهى‏

در سال 1319 در کرمانشاه متولد شده است. «باران و تنهایى»، «کوچه بن‏بست»، «سار بى‏بى خانم»، «روز آخر»، «صیغه اوّل شخص مفرد»، «در سفر» و «مادران دختران» عناوین آثار وى هستند.

ناتاشا امیرى‏

در سال 1349 در تهران به دنیا آمده است. «هولا ... هولا» و «با من به جهنم بیا» از جمله آثار وى مى‏باشند.

بنفشه حجازى‏

در سال 1333 به دنیا آمد. داستان بلند «گزارشى از ستونزار» در هفت فصل در سال 1366 انتشار یافت. این اثر با شیوه‏اى روانشناختى اما آکنده از تصاویر ذهنى و عوالم رنگارنگ طرح شده است. «تارا و ماه» و «نرگس عشق» آثار دیگر این نویسنده هستند.
کتاب‏هاى پژوهشى چون: «زن به ظن تاریخ»، «ادبیات کودکان و نوجوانان» «دایره حیات»، «به زیر مقنعه»، «ضعیفه»، «تاج‏الرجال» و مجموعه اشعارى چون: «رؤیاى انار»، «نپرس چرا سکوت مى‏کنم»، «یک منظومه آواره و بیست ترانه سرگردان»، «مثل هیچ کس»، «اعتراف مى‏کنم» و «بیسکویت نیم‏خورده» از دیگر آثار حجازى هستند.

خاطره حجازى‏

شاعر و نویسنده نیز نخستین اثر خود را در قالب رمان با نام «در شب ایلاتى عشق» در چهار فصل بین سال‏هاى 1366 تا 1370 نوشته است.
نویسنده، فرهنگ مردم لُر را در این داستان گنجانده و کوشیده فضاى فرهنگى، جغرافیایى و اجتماعى مردم لُر را در این نوشته به نمایش بگذارد. از خاطره حجازى «چراغ‏هاى رابطه» نیز در سال 1372 چاپ شده است. «خانم آب» و «اثر پروانه» از دیگر کارهاى وى است.

مهرى حیدرزاده‏

در سال‏هاى 1370 تا 1371 رمان بلند «شکوفه‏هاى عشق» یا «کویر زندگى» را نوشته است. موضوع آن برگرفته از زندگى روزمره آدم‏ها و اندوه و شادى و آرمان‏هاى مردم است. «آستانه پنجم» عنوان کتاب دیگر وى است.

فریده خلعتبرى‏

یکى دیگر از زنان نویسنده کشورمان است که آثار «شیرین‏تر از عسل»، «یوسف و زلیخا» و «پرى ناز» را نوشته است.

مهین دانشور

خواهر سیمین دانشور نویسنده و مترجم، اولین اثر خود را با عنوان «در رودخانه ما» (1371) منتشر کرد. این اثر مجموعه پنج داستان کوتاه نویسنده است که بر اساس خاطرات نویسنده از روستاى زادگاهش نوشته شده و زمینه نوستالژیک دارد. اثر دیگر این نویسنده رمان «خانواده میکائیل و اعقاب» است (1372) که سوگنامه زوال اصالت دهقانى و جایگزینى سوداگرى و رباخوارى به جاى آن در سال‏هاى 1300 است.

فریده رهنما

پیش از انقلاب داستان «یکشنبه شوم» (1342) را نوشت و پس از انقلاب «قلب‏هاى تنها» یا مرثیه‏اى بر مرگ آرزوها (1363)، «نوایى از دل»، «سوخته‏دلان»، «برنج تلخ»، «یک بار دیگر با احساس»، «افسانه دل»، «سیپده دم انتظار»، «از ثریا تا ثریا»، «ترنم مهر در فصل آبى و مه»، «کمند مهر» و «قلب شیفته».

رؤیا شاپوریان‏

در سال 1345 در تهران به دنیا آمد. داستان «نیاز» (1367) برگزیده مسابقات دانشجویى در سال 1367 شد. «مثل صورت سمیرا»، «روى خوش» و «سرزمین کورها» از کارهاى این خانم پزشک و نویسنده است.

پوران فرخزاد

خواهر فروغ فرخزاد، متولد 1316 در تهران است.
وى تا کنون پنج رمان و چندین داستان کوتاه نوشته که پس از انقلاب به دو رمان «جز در پسِ آینه» (1370) و «آتش و باد» (1370) مى‏توان اشاره کرد. رمان اوّل روان‏شناختى و سمبلیک است.

مینو کریم‏زاده‏

در سال 1363 در شهرکرد به دنیا آمده است. وى فیلمنامه‏اى با عنوان «زن دوم» با همکارى «فرشته طائرپور» نگاشته است. «اندوه شیرین»، «یک صبح پاییزى»، «نگاهى رو به دریا» و «بلیت آخر» از جمله آثار داستانى وى مى‏باشند.

مهناز کریمى‏

رمان «رقصى چنین» را در سال 1370 منتشر کرد. در این رمان حوادث داستانى در جنوب مى‏گذرد و کریمى با نثر و پرداخت و ساختار داستانى به دفاع از زندگى، ارزش و حقوق زنان جنوبى اهتمام دارد.

ماه‏منیر کهباسى‏

متولد 1339 در تهران است. کتاب‏هاى «اوج پرواز»، «یک کلاه بهار نارنج»، «مهربانم سلام»، «گاهى دلم براى خودم تنگ مى‏شود» و «با تو باید دروغگو باشم» به قلم وى منتشر شده‏اند.

فریده گلبو

پیش از انقلاب در سال 1343 رمان «جاده کور» را نوشت و در سال 1373 «حکایت روزگار» را منتشر کرد. «بعد از عشق»، «دو غریب»، «جادو» و «هفت پیکر» از دیگر آثار این نویسنده هستند.

بى‏تا ملکوتى‏

تحصیلکرده رشته ادبیات نمایشى با سابقه کار در مطبوعات. دو کتاب «صبح و زمزمه‏هاى دختر شاهنامه» در سال 77 و «تابوت خالى» را در سال 82 نگاشته است.

فرشته مولوى‏

متولد 1332 است. «کتاب‏شناسى داستان کوتاه ایران و جهان» را در سال 1371 نگاشت و مجموعه داستان «پرى آفتابى و داستان‏هاى دیگر» را که در برگیرنده هشت داستان کوتاه است، در سال 1370 چاپ کرد. او در این داستان‏ها فرهنگ و آداب شرقى و آئین‏ها را دستمایه کار خود قرار داده است. رمان «خانه ابر و باد» (1370) اولین رمان اوست که به زندگى ویژه ایرانى و مسائل رفته بر زنان مى‏پردازد.

محبوبه میرقدیرى‏

متولد 1337 است. «شناس»، «پولک سرخ»، «خانه آرا» و «روى لب‏هایشان خنده بود» از جمله آثار وى مى‏باشند.

شهره وکیلى‏

«خاک سرخ» را در سال 1372 در باره جنگ تحمیلى ایران و عراق نوشت. از دیگر آثار او «عشق مرز ندارد» 1371، «آوا»، «من حرف دارم» و «بازى تمام شد» مى‏باشد.

* * *

ادبیات کودک و نوجوان‏

اما زنان داستان‏نویس کودک در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز فعالیت‏هاى چشمگیرى داشته‏اند که متأسفانه در این پژوهش مجال پرداخت به آنها میسر نبود؛ فقط در این بخش تلاش شده به اختصار به معرفى چند تن از زنان داستان‏نویس بسنده شود.

طاهره ایبد

متولد 1342 در شیراز است. مجموعه داستانى به نام «شیشه‏هاى شکسته» (1367) براى نوجوانان، «خانواده آقاى چرخشى»، «دور گردون»، «به هواى گل سرخ» و «عمو نوروز بازنشسته مى‏شود» از جمله آثار وى هستند.
نورا حق‏پرست، فروزنده خداجو، فریده شبانفر، طلیعه خادمیان، مینوش صامت، مهین خلیلى، فریب خاورى، مهرى حجم‏نژاد، سرور پوریا، زهرا لنگرودى و ... از داستان‏نویسان زن دیگرى هستند که براى کودکان و نوجوانان مى‏نویسند.

افسانه شعبان‏نژاد

در سال 1342 در کرمان به دنیا آمد. «بخوان و بدان»، «پونه‏ها و پروانه‏ها»، «خورشیدخانم کجایى؟»، «بابا و باران»، «فریاد کوه»، «چترى از گلبرگ»، «یک کاسه شبنم»، «باغ هزار دخترون»، «هدیه خاله‏نگین»، «ننه طلا و نازگل»، «شیشه و آواز»، «باغ فرشته‏ها» و ... از آثار اوست.

سوسن طاقدیس‏

در سال 1328 در شیراز به دنیا آمد. از آثار او کتاب‏هاى «لیلا و سلطان»، «قهر قهر تا قیامت»، «با یک گل بهار نمى‏شود»، «مثل بوى گل»، «پس کى برف مى‏بارد»، «قصه مارها»، «قدم یازدهم»، «جوراب سوراخ» و «چى، هیچى» است.

شکوه قاسم‏نیا

در سال 1334 در تهران به دنیا آمد. او سردبیر مجله «شاهپرک»، سردبیر «مجله کلک» و از سال 1365 تا 1369 عضو شوراى سردبیرى کیهان‏بچه‏هاست. قاسم‏نیا افزون بر چاپ چند مجموعه شعر چندین اثر داستانى هم منتشر کرده، مانند «کلک چه مهربان» است (کتاب برگزیده سال 69). برخى آثار او عبارتند از: «روباه مرغ ندیده»، «بقچه گلى»، «هر گردى گردو نیست»، «دختر نارنج و ترنج»، «یار حسنى و ننه‏کوچیکه» و ... .

مهدخت کشکولى‏

متولد 1328 در تهران. از آثار او مى‏توان به «افسانه باران» 1356، «رسم ما سهم ما»، «گربه من» و «افسانه‏ها» اشاره کرد که موفق به دریافت جوایز متعددى شده‏اند.

فریبا کلهر

در سال 1340 در تهران به دنیا آمد. از آثار او مى‏توان نام بُرد: «همبازى باد»، «قصه‏هاى سفر»، «سوت فرمانروا»، برگزیده سال 1369، «قصه‏هاى یک‏دقیقه‏اى»، «همسفر کوچک» و «هوشمندان سیاره اوراک»، «پسران گل»، «هدیه‏اى با گل‏هاى آبى»، «امروز چلچله من»، «آن سه مرغابى»، «با غم‏هایم چه کنم»، «دختر آینه‏پوش»، «بوى باران»، «روزى که محبت گل کرد» و ...